اندیشکده‌ها مجموعه‌هایی پژوهشی تحلیلی در حوزه سیاستگذاری هستند و درباره مسائل ناحیه‌ای (محلی)، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی، پژوهش، تحلیل و توصیه‌های مبتنی بر سیاستگذاری تولید می‌کنند. در جوامع امروزی به علت تحولات نوین در عرصه سیاست خارجی و اقتصاد بین‌المللی، تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری با چالش‌های متعددی مواجه است. تصمیم‌گیران و سیاست‌گذاران نیازمند آن هستند که اطلاعات به روزی درباره جامعه تحت اداره خود داشته باشند و سیاست‌ها و گزینه‌های پیشنهادی متعددی به همراه هزینه‌ها، نتایج احتمالی و دوره تاثیر آن‌ها در اختیار داشته باشند. اندیشکده‌ها به عنوان مراکز سیاست‌پژوهی این ماموریت را دارند که با اتصال مراکز تولید دانش به مراکز تصمیم‌گیری، سیاست‌گذاران را قادر سازند در مورد سیاست‌های عمومی تصمیمات آگاهانه‌ای بگیرند.
برخی از اندیشکده‌های بزرگ فعلی در قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم در انگلیس و آمریکا ایجاد شده‌اند. البته در آن زمان نام آن‌ها اندیشکده نبود، بلکه صرفا یک موسسه بودند و کار اصلی آن‌ها نیز مشاوره به دولت‌ها بود. مانند موسسه مطالعات دفاعی و امنیتی که در سال 1831 در لندن شروع به کار کرد؛ جامعه فابیان، تاسیس در سال 1884؛ موسسه پژوهش‌های اقتصادی در هامبورگ آلمان، 1908؛ بنیاد کارنگی، 1910؛ موسسه بروکینگز، 1917.
اما به باور بسیاری، شکل‌گیری اندیشکده‌ها به شکل رسمی به سال 1946 و تاسیس موسسه «رند» بر می‌گردد که بعد از جنگ جهانی دوم توسط نیروی هوایی آمریکا برای مشارکت در تدوین سیاست‌های نظامی تشکیل گردید و دو سال بعد به لحاظ ساختاری از نیروی هوایی آمریکا مستقل شد.
ارزیابی‌هایی که در دهه 1960 از فعالیت‌های «رند» و بسیاری از اندیشکده‌های نخستین در اروپا و آمریکا انجام شد نشان می‌داد که آن‌ها کارآمدی لازم برای استفاده از تحقیقات علمی و ایده‌پردازی در جهت سیاستگذاری و تصمیم‌سازی را دارند. از آن زمان به بعد تعداد موسسات برای ارائه پیشنهادهای سیاستی افزایش یافت.
اصطلاح (think tank) در زمان جنگ جهانی دوم در آمریکا به اتاق‌های فکری گفته می‌شد که در آن فرماندهان و مشاوران نظامی درباره موضوعات جنگی برنامه‌ریزی می‌کردند. بعدها این اصلاح به موسساتی مانند «رند» اطلاق شد که مشاوره‌های نظامی می‌دادند. بعدتر هم حوزه‌های کاری این مجموعه‌ها گسترده‌تر شد و اندیشکده‌ها به حوزه‌های متعددی که مورد نیاز حکومت‌ها بود وارد شدند. در فارسی معادل‌های متعددی برای Think tank پیشنهاد شده است. مانند: اندیشکده، کانون تفکر، اتاق فکر، اندیشگاه، مخزن اندیشه. به هر حال هر معادلی که برای این اصلاح انتخاب کنیم، سیاست‌پژوهی یک رکن اصلی معنای آن خواهد بود.
در کشور ما نیز مدیران و سیاست‌گذاران عمدتاً با گستردگی، تنوع و تخصصی بودن اطلاعات روبرو هستند. اندیشکده‌ها می‌توانند به صورت مستقل و خارج از عرصه‌های اجرایی، مدیران را در تصمیم‌سازی و سیاستگذاری همراهی کنند.
پررنگ شدن نقش اندیشکده‌ها در کشور ما این اهمیت را دارد که می‌توانند شرایطی را فراهم سازند که سیاست‌گذاران و تصمیم‌گیران بیشتر از متفکران و متخصصین استفاده کنند تا اینکه تحت تاثیر جریان‌ها و لابی‌های سیاسی و محافل قدرت و ثروت باشند. اندیشکده‌ها می‌توانند با بررسی کارشناسی مسائل و موضوعات مبتلابه کشور از اجرای طرح‌های هزینه‌زای غیرمفید جلوگیری کنند و راه‌حل‌هایی نوآورانه و خلاقانه در جهت منافع عمومی و مبتنی بر بررسی‌های کارشناسی ارائه دهند.
